Tekstil ve Moda

Akıllı Tekstiller ve Akıllı Tekstillerin Kullanım Alanları Nelerdir

Işık yayan akıllı tekstiller. 
Akıllı tekstiller (Alm. intelligente Textilware, Fr. textile intelligent; İng. intelligent textile; smart textile), mekanik, ısıl, kimyasal, elektriksel, manyetik gibi uyarıcı ya da dış koşulları algılayıp tepki verebilen tekstil ürünlerine denir. 

Akıllı  tekstiller,  belirlenmiş  bir  teknik  özelliğin  iyileştirilmesi  prensibi  ile geliştirilen  teknik  tekstillerin yanı sıra herhangi bir etkiyi veya etki değişikliğini algılama ve buna bir tepki verme özelliğine sahip tekstil ürünleridir.  Akıllı  tekstiller mekanik, termal, kimyasal, elektriksel, manyetik veya başka bir kaynaktan gelen çevresel etken ya da uyaranları algılayan ve reaksiyon gösteren malzeme ya da yapılardır. Bir akıllı malzeme sınıfı olarak akıllı tekstillerin; algılayıcı, işleyici ve harekete geçirici üç bileşenden oluşur ve gösterdikleri reaksiyonlara göre akıllı tekstilleri pasif akıllı tekstiller, aktif akıllı tekstiller ve çok akıllı tekstiller olarak üç gruba ayrılır. 
- Pasif akıllı tekstiller: çevreden gelen etkileri algılayabilen tekstillerdir. 
- Aktif akıllı tekstiller: aktif akıllı tekstil ürünleri çevreden gelen etkileri algılayabilen ve tepki gösterebilen tekstillerdir. 
- Çok akıllı  tekstiller:  çevreden  gelen  etkileri  algılayıp tepki  göstermenin  yanında  özelliklerini bu şartlara adapte edebilen tekstillerdir. 

Akıllı Tekstil Örnekleri ve Akıllı Tekstillerin Kullanım Alanları 

Şekil Hafızalı Tekstiller 
Orijinal şeklini hatırlama yeteneğine sahip materyallere, şekil hafızalı materyaller denilmektedir. Orijinal şeklinin dışında bir şekil alan materyal; sıcaklık değişimi, kimyasal, mekanik, manyetik veya elektriksel bir dış etki ile orijinal şekline dönmektedir. Alaşımlar, polimerler, jeller, seramikler gibi pek çok şekil hafızalı materyal sınıfı vardır. Şekil hafızalı alaşımlar ve şekil hafızalı polimerler, tekstilde uygulamaları olan şekil hafızalı materyal tipleridir. Şekil hafızalı alaşımlar, belirli sıcaklıklarda çok önemli derecede değişen sertlik ve elastikiyet özelliklerine sahip, iki veya daha fazla elementin birleşiminden oluşurlar. Şekil hafızalı alaşımların tekstildeki uygulamasına örnek olarak, yangına ve yüksek sıcaklıklara karşı koruyucu giysilerde kullanılan ve sıcaklık derecesine göre farklı düzeylerde koruyuculuk sağlayan nikel-titanyum alaşımı verilebilir. Aktivasyon derecesinin altında, çok kolay bir şekilde deforme edilebilen alaşım, aktivasyon derecesinde orijinal şeklini alarak daha rijit bir yapıya kavuşur. Düz bir yüzey şeklinde kumaşa uygulanan alaşım sıcaklık etkisi ile yay şeklini alarak, kumaş içerisindeki hava boşluğunu arttırmakta böylece giysinin koruyuculuğu artmakta ve aynı şartlarda ikinci derece yanık oluşumu 40 sn. gecikmektedir. Aktivasyon derecesi, alaşım içerisindeki nikelin titanyum ile oranının değiştirilmesi ile ayarlanabilmektedir. İtalyan firması Corpo Nove tarafından geliştirilen, sıcaklık artışı ile kolları kısalan ve ütü gerektirmeyen tişört de şekil hafızalı alaşımların tekstildeki uygulamasına diğer bir örnektir. Şekil hafızalı polimerler; sıcaklık değişimi, kimyasallar, pH değişimi, ışık gibi dış uyaranları algılayan ve önceden belirlenmiş şekilde cevap veren polimerler olarak tanımlanmaktadırlar. Kolay üretimleri, nispeten düşük üretim maliyetleri, biyolojik uyumlulukları, kolay şekillendirilebilmeleri, yeterli şekil stabilitesi göstermelerinden dolayı, Şekil hafızalı alaşımlara nazaran, tekstilde çok daha fazla uygulama potansiyeline sahiptirler. Şekil hafızalı polimerlerin, tekstil materyalleri üzerinde farklı amaçlar doğrultusunda kullanılabileceği düşünülmektedir. Bu uygulamalarda önemli nokta kullanılan malzemenin vücut sıcaklığına yakın derecelerde şekil hafıza efektini sergilemesidir. Şekil hafızalı polimerler lif üretiminde kullanılabilecekleri gibi, terbiye, kaplama veya laminasyon işlemleri ile kumaşa aplike edilebilirler. Polimerlerin camsı geçiş sıcaklığının (Tg) altında ve üstünde farklı su buharı geçirgenliği, hava geçirgenliği, elastisite modülü, kırılma indisi, genleşme özelliklerine sahip olmalarından özellikle spor giysi üretiminde faydalanılmaktadır. Mitsubishi Heavy Industries, şekil hafızalı bir polimer tabakasını (poliüretan) iki kat kumaş arasında kullanarak ‘Diaplex’ aktif spor giysisini üretmiştir. İki kat kumaş arasına yerleştirilen şekil hafızalı polimer, belli bir sıcaklık değerinin altında sıkı bir yapıya sahip olup, vücut ısısının dışarı çıkmasını, su ve rüzgarın içeri girmesini engellerken, sıcaklık artışı ile birlikte başlayan moleküllerin Micro-Brownian hareketi ile gözenekli bir yapıya kavuşmakta, terin dışarı atılmasına ve vücut ısısının dışarı çıkmasına izin vermektedir. Bu esnek bariyer fonksiyonu, giysinin izolasyon özelliklerini sıcaklık değişimlerine göre ayarlayabilmesini ve her ortamda optimum konforu sağlamasını mümkün kılmaktadır. 

Bir materyalin, belirli bir sıcaklıktaki kristal yapısı, pek çok fiziksel özelliğini belirlemektedir. Faz değişimi sırasında, mikroskobik değişimlerin yanı sıra elastisite modülü, sürtünme katsayısı, elektrik iletkenliği, sertlik gibi makroskobik değişimler meydana gelmektedir. Bu değişimleri kullanan önemli uygulamalardan bir tanesi de ameliyat iplikleridir. Endoskopik cerrahide kullanılmak üzere tasarlanan, kendi kendine düğümlenen ameliyat iplikleri ve yine endoskopik cerrahide kullanılmak üzere tasarlanan normal ortam şartlarında küçük olup, vücuda yerleştirildikten sonra, vücut ısısı ile genleşerek orijinal şeklini alan implantlar, önemli fayda sağlayacak şekil hafızalı tekstillerdir. Böylece ameliyatların küçük kesiler ile yapılabilmesi mümkün olacak, iyileşme süresi kısalacak ve enfeksiyon riski azalacaktır. Şekil hafızalı tekstiller ayrıca estetik ve dekoratif amaçlı da kullanılabilirler. Uyaran etkisi ile şekil değiştiren tekstil materyalleri, üçüncü bir boyut kazanırlar. Statik olan tekstil materyalleri şekil hafızalı materyallerin kullanımı ile dinamik bir yapıya kavuşmaktadırlar. Şekil hafızalı polimerler, sıcaklık ve rutubet değişimlerine dinamik tepkiler vererek giyen kişinin konforunu sağlayan giysilerde giderek artan oranlarda kullanılmaktadırlar. 

Renk Değiştiren Tekstiller 
Renk değiştiren tekstiller; dışarıdan gelen bir uyaran etkisi ile renk değiştirme özelliğine sahip akıllı tekstil materyalleridir. Renk değiştiren materyallerin, tekstil materyallerinin yapısına katılması ile elde edilirler. Renk değiştiren materyallere; kromik materyaller ya da bukalemun materyaller de denilmektedir. Değişik pek çok renk değiştirme mekanizması vardır ancak çoğunlukla dışarıdan gelen uyaran etkisi ile materyalin elektron yoğunluğu ya da moleküler yapısı değişir ve renk değişimi gerçekleşir, uyaran etkisi ortadan kalktığı zaman daha kararlı oldukları ilk hallerine geri dönerler ve ilk renklerini alırlar. Reaksiyonu başlatan etkilere göre farklı isimler almaktadırlar. Renk değişimi; ışık etkisi ile gerçekleşiyorsa fotokromik, ısı etkisi ile gerçekleşiyorsa termokromik, elektrik akımı ile gerçekleşiyorsa elektrokromik, çözelti etkisi ile gerçekleşiyorsa solventkromik, pH değişimi ile gerçekleşiyorsa halokromik, sürtünme etkisi ile gerçekleşiyorsa tribokromik, basınç etkisi ile gerçekleşiyorsa piezokromik, deformasyon etkisi ile gerçekleşiyorsa mekanokromik, tehlikeli gazlar, NBC etkisi ile gerçekleşiyorsa chemokromik, su etkisi ile gerçekleşiyorsa higrokromik olarak adlandırılırlar. Renk değiştiren materyaller ile ilgili çalışmalar 1900’lü yıllardan önce başlamıştır ve ana uygulamaları, ışık etkisi ile renk değiştirme, ısı etkisi ile renk değiştirme, elektrik etkisi ile renk değiştirme alanlarında gerçekleşmiştir. Tekstilde en çok uygulama bulan ışık etkisi ile renk değiştiren materyaller (fotokromik) ve ısı ile renk değiştiren materyaller (termokromik) olmuştur. Kromik materyallerin tekstil materyallerine uygulanması değişik aşamalarda değişik yöntemlerle yapılabilir. Örnek olarak, kromik bir boyarmadde, geleneksel boyama yöntemleri ile elyafların boyanmasında kullanılabilir, lif yapısına polimer aşamasında katılıp, eriyikten lif çekimi ya da yaş çekim yöntemi ile renk değiştiren lifler elde edilebilir, reçine ile karıştırılıp kumaş yüzeyine kaplanabilir, kumaş baskı ya da boyama işleminde kullanılabilir. Renk değiştiren ipliklerle kumaşa nakış yapılabilir. Genel özelliklerini dikkate alarak kullanımlarını 
- Moda ve dekorasyon amaçlı kullanım, 
- Termoregülasyon amaçlı kullanım, 
- Kamuflaj amaçlı kullanım, 
- Güvenlik-marka korunması amaçlı kullanım, 
- Spor giysilerde fonksiyonel kullanım şeklinde sınıflandırmak mümkündür. 

Moda ve dekorasyon amaçlı kullanım: Çevresel faktörlere bağlı olarak renk değiştiren akıllı tekstiller; sağladıkları estetik avantajlarından dolayı önem taşımaktadır. Renk değiştiren tekstillerin kullanımının gelecekte moda alanında daha da yaygınlaşacağı ve şu an mevcut etkiler dışında başka bir çok etkiye bağlı olarak da renk değiştirecekleri düşünülmektedir. Moda ve dekorasyon amacı ile kullanımda fotokromik, termokromik, elektrokromik, solventkromik tekstil uygulamaları görülmektedir. Tişörtler, çantalar ve şapkalarda kullanımları mevcuttur. 
Termoregülasyon amaçlı kullanım: Termokromik boyarmaddelerin tersinir renk değişimi özelliği, tekstil malzemesinin ısı absorblama özelliğini de dolaylı olarak değiştirmektedir. Açık renklerde ısı yansıması artarken, koyu renklerde ısı absorblaması artmaktadır. Bu özelliklerinden dolayı termokromik boyarmaddeler, çok yüksek sıcaklıklar altında beyaza dönüşen ve bu şekilde ısıyı yansıtan itfaiyecilerin üniformalarının kaplanmasında ve ayrıca bina kaplamalarında kullanılmaktadır. Termokromik boyarmaddelerin, liflerin boyutsal değişimini hızlandırması da diğer bir termoregülasyon etkisi sağlamaktadır. Yüksek sıcaklıklarda, termokromik boyarmadde içeren lifler kısalmaktadır. Kumaşın gözenekleri genişlemekte ve böylece içeri yüksek miktarda hava girişi sağlanmakta ve buna bağlı olarak da vücut sıcaklığı düşmektedir. Düşük sıcaklıklarda ise lifler uzamakta, gözenekler kapanmakta ve kumaş vücudun sıcaklığını korumaktadır. 
Kamuflaj amaçlı kullanım: Kamuflaj, günümüzde daha çok askeri amaçlı kullanılmaktadır. Tersinir renk değiştirme özelliği göstermeyen konvansiyonel boyarmaddeler, değişik ışık şiddetlerinde (sabah, akşam, bulutlu havalarda, vb.) yeterli kamuflaj sağlamamaktadır. Renklerin şiddeti, tipi ve modeli güneş ışığının şiddetine bağlı olmaksızın aynı kalmaktadır. Fotokromik boyarmaddelerin tekstil materyalleri üzerinde kamuflaj amaçlı kullanımı 1960’larda Amerikan firması Cynamid’in fotokromik spiropiranları geliştirmesi ile başlamıştır. 1998 yılında Conner, daha önce konvansiyonel boyarmaddelerin kullanıldığı tekstil materyalleri üzerinde fotokromik boyarmaddelerin uygulanma prosesini tescillemiştir. Bu proses, değişik ışık şiddetlerinde gelişmiş kamuflaj etkisi sağlamaktadır. Bunlara ek olarak, fotokromik ve konvansiyonel boyarmaddelerin birlikte kullanımı ile gölgede ve direk güneş ışığı altında değişik renklerde kamuflaj etkisi elde edilmektedir. Kapalı alanda ve gölge açık alanda renksiz olan, artan güneş ışığı şiddeti altında renklenme özelliği gösteren fotokromik boyarmaddelerin, diğer fotokromik boyarmaddelere nazaran avantajları oldukça fazladır. EIC Laboratuarları, aniden çevresine göre renk değiştiren bukalemun gibi bir özelliğe sahip elektrokromik kamuflaj üzerinde alışmaktadır. 
Güvenlik Marka Korunması amaçlı kullanım: Akıllı boyarmaddeler sıklıkla evraklar ve para ile ilgili sahtekarlıkları önlemek için kullanılmaktadır. Benzer şekilde, fotokromik ve termokromik boyarmaddelerle tekstil materyalleri üzerine uygulanan gizli işaretler, taklit ürünlerin orijinalmiş gibi satılmasını önlemektedir. İşaretler, mikrokapsüllenmiş boyarmaddelerin uygun bir yapıştırıcı ile yüzeye kaplanması ile uygulanmaktadırlar. Kullanılan yapıştırıcıya bağlı olarak geçici ya da kalıcı koruma sağlamak mümkündür. Suda çözünebilen yapıştırıcılar kullanıldığında, ilk yıkamada koruma özelliği ortadan kalkmaktadır. Termoplastik yapıştırıcılar, fiksaj işlemi ile daha kalıcı bir koruma özelliği sağlamaktadır. Vücut sıcaklığına bağlı olarak renk değiştiren termokromik boyarmaddeler, giyim esnasında markanın görünür olmasını sağlarken, fotokromik boyarmaddeler kullanıldığında, açık havada, ışığın etkisi ile marka görünür olmaktadır. 
Spor giysilerde fonksiyonel kullanım: Spor giysiler; tasarım, malzeme, bilim ve teknolojinin birlikte kullanımı ile çok yapıcı ürünlerin oluşturulabildiği bir alandır. İngiltere’de bir tasarımcı kalp atışlarının ve vücut sıcaklığının artışı ile renk değiştiren bölgeleri olan ve böylece aktivite düzeyi ile ilgili görsel farkındalık sağlayan bir tişört geliştirmiştir. Tekstil materyallerinin renkleri çok önemlidir ve müşterinin ürünle ilgili karar vermesinde çok önemli bir parametredir. 1990’lı yıllarda ısı ve ışık etkisi ile renk değiştiren materyaller, özellikle moda amaçlı tekstillerde yoğun şekilde kullanılmışlardır. Başlangıçta sadece geçici bir moda akımı olarak değerlendirilmiş olmalarına rağmen, yapılan çalışmalar sonucunda fonksiyonel kullanım alanlarının da ortaya çıkması ile kullanımları yaygınlaşmaktadır. 
Görünmezlik Sağlayan Akıllı Tekstiller 
Faz Değiştiren Tekstiller 
Faz değiştiren materyallerin, tekstil materyallerine uygulanması ile ilgili ilk çalışmalar NASA tarafından 1980’li yılların başında yapılmıştır. Bu çalışmalardaki amaç, astronotları maruz kaldıkları yüksek sıcaklık dalgalanmalarına karşı koruyacak giysi geliştirmek olmuştur. Çalışmalar neticesinde astronot giysilerine bir katkı sağlanamamış olsa da, günümüzde pek çok giysi ve ev tekstilinde faz değiştiren materyaller kullanılmaktadır. Medikal alanda kullanımları şu an için olmasa da, gelecek dönemlerde yoğun şekilde kullanımlarının olacağı öngörülmektedir. Faz değiştiren materyaller belli bir sıcaklık aralığında faz değiştirme özelliğine sahip materyallerdir. Isıtma işlemi sırasında materyalin erime sıcaklığına ulaşıldığı zaman, katı halden sıvı hale geçiş yani bir faz değiştirme gerçekleşir ve bu faz değiştirme (erime) sırasında faz değiştiren materyal çok büyük miktarda ısıyı emer ve depolar. Faz değiştiren materyalin sıcaklığı tüm faz değiştirme sırasında neredeyse sabit kalır. Aynı materyalin soğutulması sırasında ise, depolanmış olan ısı ortama verilerek, sıvı halden katı hale geçiş gerçekleşir. Yine materyalin sıcaklığı faz değiştirme prosesi boyunca sabit kalır. Faz değiştirme haricinde sıcaklık değişimi devam ederse materyalin sıcaklığının da değiştiği görülür. Normal bir tekstil materyali ısıtıldığı zaman sıcaklığın 10 C artması ile 1 kJ/kg ısı absorbe eder. 200 kJ ısı depolaması için 2000 C sıcaklık artışı gerekmektedir. Oysa parafini ele aldığımızda, erimesi sırasında, sıcaklık değişimi göstermeden 200 kJ ısıyı depolayabilir. Sıcaklığı değişmeden çok yüksek miktarda ısı depolama ve yayma özellikleri, bu materyallerin pek çok uygulama için çekici olmasını sağlamaktadır. Hidratlanmış tuzlar, parafinler, yağ asitleri, organik ve inorganik bileşiklerin ötektikleri gibi pekçok materyal faz değiştirme özelliğine sahiptir. 

Tekstil alanında kullanıma en uygun faz değiştiren materyaller, lineer yapıya sahip hidrokarbonlardır. İki ya da daha fazla faz değiştiren materyalin birlikte kullanımı ile spesifik uygulamalarda kullanılabilecek şekilde faz değişiminin gerçekleştiği sıcaklık aralığı ayarlanabilir. Faz değiştiren materyallerin aplike edildiği tekstil materyalleri; serinletme etkisine, ısıtma etkisine ya da ortamın sıcaklık koşullarına bağlı olarak ısıyı emmesi ya da yayması ile oluşan termoregülasyon etkisine sahiptirler. Tüm etkilerin derecesi kullanılan materyalin tipine, termal kapasitesine ve uygulanma miktarına bağlıdır. Tabii ayrıca istenilen etkinin verimli bir şekilde alınabilmesi için, materyalin faz değiştirdiği sıcaklık değerlerinin, kullanım sırasında karşılaşılacak sıcaklık değerlerine uygun olması gerekmektedir. Faz değiştiren materyallerin tekstil materyallerine uygulanması değişik şekillerde yapılabilir. Mikrokapsüllenen faz değiştiren materyaller; lif çekimi sırasında sentetik elyafın yapısına katılabilir, nonwoven yapısına katılabilir ya da tekstil yüzeylerinin üzerine kaplama yapılabilir. Tüm bu uygulamalarda ürün tasarımı da çok önemlidir. Örneğin; ılık bir iç ortamdan soğuk dış ortama çıkıldığı zaman faz değiştiren materyal içeren giysinin, faz değiştiren materyal içeriğine ve dış ortam koşullarına bağlı olarak ortalama 12-15 dk’da ısıtma etkisi gösterdiği görülmüştür. Eğer giysinin yapısı iyi tasarlanmazsa, faz değiştiren materyalin verdiği ısının dış ortama yayılması da mümkündür. Kullanımlarına baktığımızda, hastane yatak ve yastıklarında ticarileşmiş kullanımları vardır. Termoregülasyon etkileri ile sıcaklığı rahatsız etmeyecek seviyelerde tutarak hastanın terlememesini sağlarlar ve bu şekilde hastanın iyileşme sürecine katkı sağlarlar. Ayrıca medikal alanda kullanılmak üzere ısıtıcı ya da soğutucu plasterler ve ısıtıcı battaniyelerle ilgili çalışmalar vardır. Uzun süren ameliyatlarda cerrahların terlemelerini önleyerek termal konfor sağlamak, giysilerinin iç kısmına faz değiştiren materyal içeren bir kaplama yapılması ile mümkün olabilecektir. Faz değiştiren materyallerin uygulandığı ticarileşmiş günlük giysiler, iç giysiler, ayakkabılar ve spor giysileri vardır. 
Elektronik Giysiler 
Giyilebilir Akıllı Elektronik Tekstiller 
Giyilebilir akıllı elektronik tekstiller; sıcaklık değişimi, ışık, nem gibi çevresel uyarıcıları saptayabilen, bu uyarıcılara tepki verebilen, kendini dış ortam şartlarına göre değiştirebilen, veri depolayabilen, bu verileri iletişim ve bilgi üretmek amacı ile kullanabilen malzemelerdir. Bu anlamda, insanın duyu, hareket, iletişim, eyleme geçme, çevre koşullarına ayak uydurma gibi yaşamsal faaliyetlerine destek verecek niteliklere sahip olacak akıllı teknolojiler olarak algılanırlar. Yeni elyaf ve tekstil materyalleri ile çok küçük ve esnek şekilde üretilen elektronik bileşenler giyilebilir akıllı tekstillerin üretimini mümkün kılmıştır. Akıllı giysiler normal giysiler gibi giyilen, tasarımına bağlı olarak bazı işlevleri gerçekleştiren ve giyen kişiye destek sağlayan giysilerdir. Nefes, nabız, vücut ısısı gibi hayati fonksiyonları izleyen sensörlerle donatılmış giysiler hastaların hareket kabiliyetlerini arttırırken, sürekli izleniyor olma güveni sağlamakta, kronik hastalar ve engelliler için yaşam standardını arttırmaktadırlar. Yüksek performanslı aktif spor giysileri, sporcuların nabız, nefes, vücut sıcaklığı gibi vücut fonksiyonlarını ve hız, mesafe, zaman, kalori gibi aktivite ile ilgili değerleri takip ederek, performans artışı sağlamaktadırlar. Benzer şekilde pek çok alanda uygulama bulan giyilebilir akıllı elektronik tekstiller hayatı daha güvenilir, sağlıklı ve rahat hale getirirler. Elektronik tekstillerle ilgili ilk araştırmalar; Amerika Birleşik Devletleri tarafından, askeri giysilerde kullanıma yönelik olarak başlamıştır. Askerlerin savaş alanı ile ilgili sürekli olarak uydulardan bilgi alabilmesini sağlayacak giyilebilir e-tekstillerle ilgili çalışmalar devam etmektedir. Bu konudaki en önemli, algılama teknolojisinin tekstillere entegre edilmesinde temel oluşturan prototip; yapısında içerdiği iletken elyaf, optik elyaf, monitör ile yeleği delen mermiyi tespit edecek bir yelek olmuştur (1996-1998). Optik elyafın zarar görmesi halinde, monitöre gelen sinyal kesintiye uğrar ve durum askerin saldırıya uğradığı şeklinde yorumlanarak bu bilgi üsse aktarılır. Giysinin farklı bölgelerine yerleştirilen sensörlerle vücuttaki oksijen düzeyinin gözlenmesi de mümkündür. Bu çalışma, konuyla ilgili yapılan pek çok çalışmaya da temel olmuş, sivil kullanım için Avrupa, Japonya ve Güney Kore’de benzer ürünler geliştirilmiştir. Bebeklerde beşik ölümü sendromuna karşı, izleme monitörü içeren ve anormal durumda uyaran yelekler, yaşlıların sağlığının internet bağlantısı ile sürekli takip edilmesini giysiler örnekler arasındadır. Tıp alanında, spor giysilerde, koruyucu giysilerde de çeşitli uygulamalar görülmektedir. Öncü birlikler, tehlikeli maddelerle çalışan işçiler, itfaiye erleri, endüstriyel temizlik çalışanları için tasarlanan LifeShirt akıllı elektronik giysilerin koruyucu amaçlı kullanımına örnektir. LifeShirt; solunum hızı, kalp atışı, vücut sıcaklığı gibi yaşamsal faaliyetlerle ilgili göstergeleri algılayan sensörler içeren, bu bilgileri bir modem aracılığı ile uzaktaki bir kontrol ekranına aktarabilen bir kemerdir. Bu kemerler aracılığı ile kullanan kişinin sağlık durumu sürekli takip edilebilir, ekibin genel durumu değerlendirilerek stratejik kararlar verilebilir. Giyilebilir teknoloji içeren Cyberia akıllı tulumu kutup bölgelerinde giyilmek üzere tasarlanmıştır. Giyen kişinin sağlık verilerini görüntüleyen bir giysi geliştirmek amacı ile projeye başlanmıştır. Sağlık verilerini görüntüleyen giysi, aynı zamanda kaybolma durumunda kullanılmak üzere GPS (Global positioning system) ve anormal bir durumda kişinin bulunduğu koordinatları ve sağlık bilgilerini önceden belirlenmiş bir numaraya otomatik olarak gönderebilecek GSM modülünü de içermektedir. Giyilebilir akıllı elektronik tekstillerde olması gereken dört temel öğe; iletkenlik, sensörler, kablosuz iletişim modülü ve güç kaynağıdır. Bu bileşenlerin yapısına bağlı olarak, tekstil materyaline entegre edilebilme dereceleri farklılık gösterir. İlk yöntem olarak, mevcut elektronik aletler tekstil materyaline entegre edilebilir. Mevcut sensörlerin takıldığı bir yaşam kemeri örnek gösterilebilir. En büyük avantaj işlemin çok kolay olmasıdır. Ancak kullanılan büyük boyutlu, esnek olmayan elektronik bileşenlerin kullanıcıyı rahatsız etmesi ve yıkanma problemleri dezavantajlarıdır. İkinci yöntem elektronik bileşenlerin tekstil materyalleri ve tekstil üretim teknikleri kullanılarak üretilmesi (textronics) ve giysinin bir parçası olarak kullanılmalarıdır. Entegre edilme işlemleri kolayca gerçekleştirilebilir ancak kısıtlı sayıda elektronik bileşenin tekstil materyalleri ve yöntemleri ile üretilebilir olması bu yöntemin dezavantajıdır. Üçüncü yöntem ise elyafların bazı elektronik fonksiyonları sağlayacak şekilde üretilmeleri ve kullanılmalarıdır (fibertronics). Bu konuda çalışmalar devam etmektedir. Akıllı tekstiller, yaşlılara daha iyi bir yaşam kalitesi sağlama, spor ve serbest zaman giysilerinde yüksek performans özellikleri sağlama, koruyucu giysilerde koruma ve konforu birlikte sağlama, yeni tasarımlar ve moda akımlarının oluşturulması gibi önemli avantajlar sunarlar. Tüm bu avantajlarına rağmen, akıllı tekstil ürünlerinin çoğu prototip aşamasındadır ve ticari örnekleri çok fazla değildir. Yakın bir gelecekte teknolojik ilerlemeler sonucunda, maliyet, dayanım, konfor ve uygulama zorlukları konularında sağlanacak olumlu gelişmelerle günlük hayatta kullanımlarının yaygınlaşması beklenmektedir. Kombine özelliklere sahip bazı uygulamalar, (örneğin hem şekil değiştiren, hem de renk değiştiren) çok özel tekstil ürünlerinin üretilmesini mümkün kılabilecek ve bu uygulamalar, üretici firmalara önemli rekabet avantajları sağlayacaktır. Orta vadede akıllı tekstil ürünlerinin pazar değerinin milyarlarca dolar seviyesine ulaşacağı tahmin edilmekte, akıllı tekstiller alanındaki gelişmelerle birlikte ortaya çıkacak çok yönlü ürünler için dünyada çok önemli pazarlar elde edilebileceği, tekstil ve hazır giyim alanındaki talep yapısının değişebileceği öngörülmektedir. 

3 yorum:

smart (akıllı) tekstiller nedir: Akıllı tekstiller, kullanıcıya daha fazla işlevsellik kazandıran teknolojileri içerecek şekilde tasarlanmış ve üretilmiş kumaşlar ve diğer tekstil ürünleridir. Bu tekstiller, diğer cihazlarla iletişim kurma, enerji yönetimi, başka malzemelere dönüşme ve kullanıcıyı çevresel tehlikelere karşı koruma gibi birçok potansiyel uygulamaya sahiptir.

Akıllı tekstillerin diğer kullanım örnekleri arasında cilde ilaç veya nemlendirici salma yeteneğine sahip kumaşlar, spor faaliyetleri sırasında kasların titreşimini kontrol eden kumaşlar ve vücut ısısını düzenleyen malzemeler yer alır. Akıllı tekstiller için renk değiştirme, desenleri aydınlatma veya resim ve video görüntüleme olanakları da dahil olmak üzere daha basit ve estetik uygulamalar da vardır.

akıllı tekstiller, akıllı tekstiller ve kullanım alanları, giyilebilir elektronik malzemeler, akıllı tekstiller özelliklerine göre türleri nelerdir,