Tekstil ve Moda

Yumuşaklık Apresi

Yumuşaklık Sağlayan Apre, Tüm Doğal ve Yapay Lif Çeşitlerinde Yaygın Olarak Uygulanır. 
Yumuşaklık Apresinin Amacı 
Tekstil materyaline yumuşak tutum vermek için yapılan yumuşaklık apresi, doğal ve yapay tüm liflere uygulanabilmektedir. Doğal ve sentetik lifler, terbiye işlemleri öncesi içerdikleri bazı maddelerden dolayı oldukça sert bir tutumda olur. Bu maddeler, elyafa hidrofob (suyu iten) özellik kazandırdığından ön terbiye işlemleri sırasında mamul üzerinden uzaklaştırılır ve renklendirme işlemine hazırlanır. Renklendirme sonrası yapılan yumuşatma, birtakım mekanik yöntemlerle sağlanabilse de müşterinin o ürünü alma isteğini artırmak, kullanım özelliklerini geliştirmek için yumuşatıcı özellik taşıyan kimyasal maddelerle apreleme yapmak gerekmektedir. 

Yumuşaklık Apresinde Kullanılan Maddeler ve Reçete Tanzimi 
Yumuşatıcı veya kayganlaştırıcı olarak bilinen kimyasal maddeler tekstil materyaline belli bir yumuşaklık ve dökümlülük verir. Tekstil materyalinin yumuşatılmasında kullanılan yumuşatma maddeleri karakteristik özelliklerine göre bazı farklılıklar göstermektedir. Bu farklılıklarına göre dört gruba ayrılırlar. Bunlar; anyonik yumuşatıcılar, katyonik yumuşatıcılar, noniyonik yumuşatıcılar ve silikonlu yumuşatıcılardır. 

Anyonik Yumuşatıcılar 
Yumuşatma etkilerinin zayıflığının yanı sıra sadece emdirme yöntemine uygun olan sentetik yumuşatıcılar sınıfına girmektedir. Diğer yumuşatıcılara göre, yumuşatma etkilerinin düşük olması nedeniyle günümüzde yumuşatma amaçlı kullanılmamaktadır. Daha ziyade kırık önleyici madde olarak ve çözgü ipliklerinin haşıllanması gibi alanlarda kullanılmaktadır. Emdirme metoduna göre örnek reçete: 10 - 40 g/l anyonik yumuşatıcı, pH 5- 5,5 uygulanır. 

Katyonik Yumuşatıcılar 
Katyonik yumuşatıcılar, doğal ve sentetik tüm liflerle kullanılabilir. Hem ucuz olduklarından hem de materyalde hoş bir tutum sağladıklarından tercih edilir. Ayrıca hem çektirme hem de emdirme metoduna uygun çalışılabilir. Katyonik yumuşatıcılarla çalışmada meydana gelen en büyük sorun özellikle optik beyazlatma yapılmış ürünlerde sararma ve renkli ürünlerde nüans değişikliğine yol açma tehlikesinin olmasıdır. İşlem esnasında pH değişimine ve yumuşatıcının flotteye verilmesine dikkat edildiği takdirde renkli ürünlerde hiçbir sorun yaşanmamaktadır. Emdirme metoduna göre örnek reçete: 3- 20 g/l katyonik yumuşatıcı, pH 5- 5,5. Çektirme metoduna göre örnek reçete: 0,5- 5 g/l katyonik yumuşatıcı pH 5- 5,5. 

Noniyonik Yumuşatıcılar 
Yumuşatma etkileri katyonik ve anyonik yumuşatma efektlerinin arasındadır. Noniyonik yapıda olduklarından flotte içinde olabilecek diğer kimyasal maddelerle hiçbir şekilde kompleks oluşturmaz. Substantiviteleri (materyale olan ilgilerinin) çok düşük olduğu için sadece emdirme metoduna uygun yumuşatma maddeleridir. Yüksek temperatürlere (sıcaklıklara) karşı dayanıklı olduklarından optik beyazlatıcılarla birlikte kullanılabilir. Ayrıca optik beyazlatma yapılmış ürünlerde hiçbir şekilde sararma meydana getirmez. Emdirme metoduna göre örnek reçete: 10 - 40 g/l noniyonik yumuşatıcı, pH 7. 

Silikonlu Yumuşatıcılar 
Doğal ve sentetik tüm tekstil liflerinde kullanılan silikonlu yumuşatıcılar, yüksek derecede kayganlık ve yumuşaklık vermektedir. Silikonlu yumuşatıcıların fiyatlarının pahalı olması ve prosedüre (talimatlara) uyulmaması hâlinde giderilmesi güç silikon lekelerine yol açması gibi dezavantajları vardır. Buna rağmen, etkisi çok iyi ve kalıcı olduğundan kullanımı çok yaygındır. Emdirme ve çektirme metoduna uyum sağlayan silikonlu yumuşatıcılar katyonik yumuşatıcılarla birlikte kullanılarak maliyeti düşürülebilmektedir. Emdirme metoduna göre örnek reçete: 5 - 25 g/l silikonlu yumuşatıcı, pH 5 - 5,5. Çektirme metoduna göre örnek reçete: 1 - 4 g/l silikonlu yumuşatıcı, pH 5 - 5,5. 

Çalışmaya Hazırlık 
Yumuşatma apresinde yumuşatma işlemine başlamadan önce bazı işlemlerin yapılması gereklidir. Bunlar flottenin apre makinesine alınması, materyalin makineye yüklenmesi ve kimyasal maddelerin makineye verilmesidir. Tüm bu işlemler sırasıyla yapıldıktan sonra yumuşatma işlem diyagramına uygun olarak apreleme yapılır. 

Flotte Alma 
Flotte alımı materyalin ağırlığına göre yapılmaktadır. Materyalin formuna göre yumuşatma apresi emdirme ve çektirme metotlarına göre çalışan makinelerde gerçekleştirilir. Bu metotlarda flotte alımı farklılıklar göstermektedir. 

Emdirme Usulü Çalışan Makinelerde Flotte Alma 
Emdirme usulü çalışma sistemi, içerisinde banyo ve kimyasal maddelerin olduğu bir fularddan geçirilerek apre maddesinin kumaşa emdirilmesi ve hemen arkasından sıkma silindirlerinde fazla flottenin sıkılmasıyla gerçekleştirilir. Günümüzde apre fulardları tek başlarına kullanılmamaktadır. Ramöz adı verilen bir makineye bağlı olarak çalışmaktadır. Bu makinenin en büyük avantajı fulardlama sonrası kumaşın üzerindeki suyu buharlaştırarak kurutması ve kumaşın fiksajını (boyut stabilitesi) sağlamasıdır. Apre fulardında bulunan fulard teknesine flotte alınmaktadır. Fulard teknesinde flotte ve kimyasal maddelerin ayrı ayrı verilmesi söz konusu değildir. İstenilen yumuşaklık efektine göre yumuşatma maddesi suyla seyreltilerek stok çözelti olarak hazırlanır ve bu stoktan çözelti, fulard teknesine boşaltılır. Tekne içerisine bir şamandıra yerleştirilir. Bu şamandıra aşağı inince bir pompa yardımıyla stok çözelti tekne içerisine boşaltılır. 

Çektirme Usulü Çalışan Makinelerde Flotte Alma 
Yumuşatma apresi yapmak için kimyasal maddelerin makineye verilmesinden önce flotte (banyo) almak gerekir. Makineye alınacak flotte miktarı, apreleme yapılacak olan materyalle orantılıdır. Örneğin 1/5 flotte ile çalışan bir makinede 1 kg materyal için 5 kg flotte almak gerekir. Bölü çizgisinin önündeki rakam, materyal ağırlığını; diğer rakam da flotte miktarını gösterir. Soft flow makinesinde 400 kg'lık bir parti kumaşa yumuşaklık apresi yapılacağını farz edelim. Bu makinede 1/8 - 1/10 arsında flotteyle çalışılmaktadır. Alınacak flotte miktarı 3,2 - 4 ton arasında olmaktadır. Flotte alımı, makinenin hemen alt kısmında bulunan su alım vanasının açık hâle getirilmesiyle sağlanır. Vana açık duruma getirildiğinde makine, alt kısımdan flotte almaya başlayacaktır. Gerekli miktarda flotte alındığı makinenin ön tarafında bulunan ölçekli cam boruyla anlaşılır. 

Apre Yapılacak Kumaşı Makineye Yükleme 

Emdirme Usulü Kumaşı Makineye Yükleme 
Yumuşaklık apresi yapılacak olan kumaş fulardda bulunan kılavuz kumaşa, dikiş makinesiyle dikilir. Makine çalıştırıldığında kılavuz kumaşla aprelenecek materyal apre fulardına girer. 

Çektirme Usulü Kumaşı Makineye Yükleme 
Makineye flotte alımı tamamlandıktan sonra yumuşaklık apresi yapılacak olan materyalin makineye yüklenmesi gerekir. Makine kapasiteleri üretici firmalara göre farklılıklar göstermektedir. Kumaş makineye, göz olarak adlandırılan bölümden yüklenir ve çıkarılır. Makineye göre bu göz sayısı 1 - 10 arasında değişmektedir. Her göz, 10 - 200 kg kapasiteyi taşımaktadır. Makine çalıştırıldığında tambur yardımıyla kumaş makine içerine gönderilir. Kumaşın sonu geldiğinde makine içerisinde kumaşın ucu çekilerek birbirine bağlanır ya da dikilir. Diğer gözlerde de aynı işlem tekrarlanır. Bu işlemler tamamlandıktan sonra apre maddesi ve yardımcı kimyasal maddeler verilir. 

Kimyasalları Alma 

Emdirme Usulü Kimyasalları Alma 
Emdirme usulü çalışan apre makinelerinde, kimyasal maddeler ayrı bir suyla seyreltilerek verilir. Yani aprelemede kullanılacak su ve kimyasal madde karıştırılarak çözelti hâline getirilir ve stoklanır. Bu çözelti apre fulardına bir şamandıra yardımıyla aktarılır. 

Çektirme Usulü Kimyasalları Alma 
Kimyasal maddeler makinenin hemen yanında ya da arkasında bulunan ilave tankı ya da ilave kazanı adı verilen aparattan verilir. Bu bölümde, makine içerisine alttan ve üstten bağlantısı olan bir boru sistemi bulunmaktadır. Bu sayede makineye, her iki taraftan da flotte ve kimyasal madde aktarımı mümkün olmaktadır. Kimyasal maddeler genellikle bu bölümde seyreltilir. Karıştırma, ilave tankı içinde bulunan mikserle gerçekleştirilir. Homojen karışım sağlandıktan sonra tahliye vanası açılır ve çözelti makineye verilir. Daha sonra yumuşatma maddesi için ilave tankına bir miktar su alınır. Gerekli miktarda yumuşatma maddesi bu alınan su içerine verilir ve mikserle karıştırılır. Homojen karışım sağlandıktan sonra tekrar makine içerisine giden tahliye vanası açılarak yumuşatma maddesi makineye aktarılır. 

Yumuşaklık Apresi Yapma 

Selülozik Lifleri Yumuşatma 
Selülozik liflerinden üretilmiş ürünler, iç ve dış giyim başta olmak üzere her tür alanda kullanılmaktadır. Dolayısıyla selülozik lifler dokuma ve örme sanayinde en fazla kullanılan lif sınıfıdır. Selülozik liflerin yumuşatılmasında, tekstil piyasasında genellikle silikonlu yumuşatıcılar kullanılmaktadır. Bunun yanında yumuşatma etkilerinin yüksekliğinden ve çok daha ucuz olmalarından katyonik yumuşatıcılar da kullanılmaktadır. Ayrıca her iki grup yumuşatıcı kombine edilerek (birleştirilerek) de kullanılabilir. Katyonik yumuşatıcılarla yumuşatma işlemi, optik beyazlatma (ağartma) yapılmış ürünlerde sararma olduğundan pek tercih edilmez. 

Protein Esaslı Lifleri Yumuşatma 
Protein esaslı liflerden üretilen mamuller, genellikle kışlık dış giyimde kullanılmaktadır. Kazak, hırka ve benzeri ürünler dışında kalan tüm giyim eşyaları dokuma tekniğiyle üretilmektedir ve bu ürünler emdirme usulüyle aprelenir. Protein esaslı ürünler de tıpkı selülozik liflerde olduğu gibi silikonlu yumuşatıcılar başta olmak üzere katyonik yumuşatıcılarla da aprelenmektedir. 

Sentetik Lifleri Yumuşatma 
Sentetik lifler, doğal lifler kadar yumuşak ve dökümlü olmadıklarından yumuşatma işlemleri yapılırken daha dikkatli olmak gerekir. Özellikle giyim amaçlı kullanılacak sentetik mamullerin yumuşatma işlemlerinde daha fazla miktarda yumuşatma maddesine ihtiyaç duyulur. Daha fazla miktarda kullanılacak yumuşatma maddesi, lifleri daha yumuşak yapacaktır anlamına gelmez. Yumuşatma bir noktadan sonra materyalin tutumunu bozabilir ve materyali daha sert hâle getirebilir. Dolayısıyla üretici firmanın vermiş olduğu değerlerin üstünde ve altında çalışmalarda olumsuzluklar meydana gelecektir. Sentetik liflerin yumuşatılmasında silikonlu yumuşatıcıların yanı sıra noniyonik ve katyonik yumuşatıcılar da kullanılmaktadır. Farklı özellikteki yumuşatıcılar aynı banyo içerisinde kombine edilerek de kullanılabilir. Burada dikkat edilecek husus bu maddelerin banyo içinde kompleks oluşturarak çökmemeleridir. Bir başka deyişle, yumuşatıcılardan biri anyonik diğeri katyonikse bunlar aynı banyoda kompleks oluşturacak, çökme meydana gelecektir. 

Yumuşaklık Apresi İşlem Diyagramı 
Makineye yüklenmiş kumaş, çektirme metoduna göre işlem diyagramında belirtilen sıcaklık ve sürede aprelenir. pH ayarlamak için asetik asit kullanılabilir. 

Yumuşaklık Veren Aprenin Uygulanmasındaki Son İşlemler 

Emdirme Usulü Son İşlemler 
Yumuşatma, apre çözeltisi emdirilen kumaş kurutma ve fikse için 3 - 8 kamaradan oluşan, içi 120 - 180 °C sıcaklığa kadar ısıtılmış ramözden geçirilir. Burada sıcaklığın etkisiyle kumaş üzerinde nem tamamen uzaklaştırılırken hem kimyasal maddenin hem de kumaşın fiksesi (sabitlenmesi) sağlanır. 

Çektirme Usulü Son İşlemler 
Yumuşatma apre çözeltisi, emdirilen kumaş apre makinesinden çıkarıldığında üzerindeki flotte miktarı fazla olduğundan önce sıkma işlemine alınır. Sıkma işlemi enine açık şekilde sıkma silindirlerinden geçirilerek ya da santrifüjleme ile yapılır. Üzerinde flotte miktarı % 40’a kadar düşürüldükten sonra hem kurutma hem de fikse (sabitleme) için ramözde kurutulur. 

3 yorum:

Apre, tekstil terbiye proseslerinin son basamağını oluşturan ve malulün kullanımın,tutum ve görünüm özelliklerini etkileyen yeni özellikler kazandıran işlemlerdir. Apre, beyaz olarak kullanılacak mamullerde ağartma, renkli olarak kullanılacak mamullerde boyama veya baskı işlemlerinin tamamlanmasından sonra yapılır.

Yumuşaklık Apresi
Ürüne yumuşak bir tutum vermek için yapılan kimyasal apre işlemidir. Renklendirme sonrası ürünün gördüğü işlemler sonucu sert bir tutum oluşacağından yumuşatma işlemi yapılmaktadır. Yumuşatma apresi, renklendirme sonrası ürün formu, elyaf cinsi, kullanım alanı gözetmeksizin uygulanan bir apre işlemidir.

yumuşaklık veren apre işlemleri, sert tutumlu kumaşlar için apre türleri, yumuşaklık apresi ne amaçla yapılır, yumuşaklık veren apre çeşitleri, yumuşaklık apresi nasıl uygulanır,