 |
| Karışım kumaşlar özel boyama teknikleri ile boyanırlar. |
Pamuk/poliakrilonitril
lifler genelde % 50–50 oranlarından oluşan karışımlar
hâlindedir. Karışımı oluşturan komponentlerin boyanması için
kullanılan boyarmaddelerden biri anyon, diğerinin katyon (katyonik
boyarmadde) karakteri taşıması bu karışımların tek banyoda
boyanmasında zorluklar oluşturur. Çünkü bu boyarmaddeler; boyama
banyosu içinde zıt yüklere sahip olduklarından birbirleri ile
kompleks oluşturabilmekte ve banyo içinde çökmeler meydana
getirmekte, istenilen rengin tutturulmasını güçleştirmekte ve
haslıkların düşmesine de neden olmaktadır. Tek banyolu sistemde
bunu önlemek için banyoya noniyonik dispersiyon maddesi ve anyonik
yardımcı madde ilave edilebilir. Böylelikle, bazik boyar madde
boyama banyosunda bulunan anyonik yardımcı madde ile kompleks
oluşturacağından her iki boyar maddenin çökmesi önlenmiş olur.
Yinede pamuk/poliakrilonitril karışımlarının boyanmasında
boyarmaddelerin çökme tehlikesi göz önünde tutularak tek banyo
iki adım veya çift banyolu boyama yöntemleri tercih edilmekte tek
banyolu sistemde boyama yapılması pek tercih edilmemektedir.
Pamuk/poliakrilonitril karışımının boyanma işleminde önce poliakrilonitril kısmı boyanmakta, ardından pamuk kısmı boyanmaktadır. Mamul açık renge boyanacak ise bu sıralama işletmenin şartlarına göre değişebilmektedir. Poliakrilonitril lifinin boyamasında dikkat edilecek bazı noktalar bulunmaktadır. Boyama işleminde pH’ın 4–4,5 aralığında olması boyarmaddenin düzgün alımı için en ideal aralıktır. Bu pH aralığında boyama yapılmalıdır. Boyama kullanılan retarder miktarını boyarmadde üretici firmalarının kataloglarına oranlara göre belirlenmelidir. Poliakrilonitril elyafı camlaşma noktasından sonra boyar maddeyi hızla çekmektedir. Bunun için retarder boyar maddenin elyafa çekimini yavaşlatmakta ve lif gözeneklerine düzgün bir şekilde yerleşmesine yardımcı olmaktadır. Şayet retarder miktarı iyi ayarlanmamış ise boyama sonunda hedef rengi tutturmak zor olacaktır. Retarder gereğinden fazla verilirse lif içine az miktarda boyarmadde girer ve hedef renkten daha açık renge boyanır. Eğer retarder gereğinden az kullanılırsa bu seferde mamul boyama işlemi sonunda hedef renkten daha koyu boyanır. Poliakrilonitril lifi için 87–92 C aralığında çok hassastır. Bu aralık boyarmadde moleküllerinin lif içine en fazla girdiği sıcaklıktır. Bu sıcaklık aralığı birkaç dakikada geçilirse boyarmadde moleküllerinin bir anda liflere hücum etme durumu ortaya çıkar ki bu da abrajlı boyamaya yol açabilir. Bundan dolayı 87– 92 santigrad derecedeki hassas sıcaklık aralığında 15–20 dakika çalışmak boyamanın düzgünlüğü açısından önemli bir noktadır. Pamuk/poliakrilonitril karışımlarının boyanmasında tek banyo iki adım veya çift banyo sistemleri kullanıldığından diskontinü olarak çalışan boyama makineleri tercih edilir.
Pamuk/poliakrilonitril karışımının boyanma işleminde önce poliakrilonitril kısmı boyanmakta, ardından pamuk kısmı boyanmaktadır. Mamul açık renge boyanacak ise bu sıralama işletmenin şartlarına göre değişebilmektedir. Poliakrilonitril lifinin boyamasında dikkat edilecek bazı noktalar bulunmaktadır. Boyama işleminde pH’ın 4–4,5 aralığında olması boyarmaddenin düzgün alımı için en ideal aralıktır. Bu pH aralığında boyama yapılmalıdır. Boyama kullanılan retarder miktarını boyarmadde üretici firmalarının kataloglarına oranlara göre belirlenmelidir. Poliakrilonitril elyafı camlaşma noktasından sonra boyar maddeyi hızla çekmektedir. Bunun için retarder boyar maddenin elyafa çekimini yavaşlatmakta ve lif gözeneklerine düzgün bir şekilde yerleşmesine yardımcı olmaktadır. Şayet retarder miktarı iyi ayarlanmamış ise boyama sonunda hedef rengi tutturmak zor olacaktır. Retarder gereğinden fazla verilirse lif içine az miktarda boyarmadde girer ve hedef renkten daha açık renge boyanır. Eğer retarder gereğinden az kullanılırsa bu seferde mamul boyama işlemi sonunda hedef renkten daha koyu boyanır. Poliakrilonitril lifi için 87–92 C aralığında çok hassastır. Bu aralık boyarmadde moleküllerinin lif içine en fazla girdiği sıcaklıktır. Bu sıcaklık aralığı birkaç dakikada geçilirse boyarmadde moleküllerinin bir anda liflere hücum etme durumu ortaya çıkar ki bu da abrajlı boyamaya yol açabilir. Bundan dolayı 87– 92 santigrad derecedeki hassas sıcaklık aralığında 15–20 dakika çalışmak boyamanın düzgünlüğü açısından önemli bir noktadır. Pamuk/poliakrilonitril karışımlarının boyanmasında tek banyo iki adım veya çift banyo sistemleri kullanıldığından diskontinü olarak çalışan boyama makineleri tercih edilir.
Kullanılan Boyar Madde Çeşitleri
Boyama Yöntemleri
Pamuk/poliakrilonitril
karışım mamulleri çektirme metoduna göre boyanmakta olup, tek banyo
iki adım veya çift banyo yöntemiyle boyama işlemi uygulanmaktadır.
Karışımı oluşturan liflerin boyanmasında kullanılan boyar
maddeler zıt kutuplu olduklarından boyama sırasında boya çökmeleri
tehlikesi vardır. Bu nedenle tek banyo, tek adım veya kontinü
boyama sistemleri pek kullanılmaz.
Reaktif/Katyonik Boyar
Maddelerle Boyama:
Pamuk/poliakrilonitril lif karışımları reaktif/katyonik boyar maddelerle çift banyo ve tek banyo iki adım ile boyanabilir. Genel olarak önce poliakrilonitril kısım katyonik boyar madde ile boyanır. Ardından pamuklu kısmı boyanır. Pamuk/poliakrilonitril karışımdaki mamulün, poliakrilonitril kısmının katyonik boyar madde ile boyanması: Çift banyo yöntemi ile boyama reçetesi: Flotte Oranı: 1:10, Mal ağırlığı: X g, % X boyar madde, 2 g/lt dispergatör, 2 g/lt retarder, Formik asit pH 4–4,5. Pamuk/poliakrilonitril karışımdaki mamulün, pamuk kısmının reaktif boyarmadde ile boyanması: Reçete: F.O: 1:10, Mal ağırlığı: X g, % X boyarmadde, 7–15 g/lt tuz (sülfat veya sodyum tuzları), 1 g/lt ıslatıcı, 1–2 g/lt iyon tutucu, 0,5–1,5 g/lt soda, 0,5–1 g/lt kostik. Yıkamalar için: Asetik asit pH–6, % 2–4 yumuşatıcı içerir.
Pamuk/poliakrilonitril lif karışımları reaktif/katyonik boyar maddelerle çift banyo ve tek banyo iki adım ile boyanabilir. Genel olarak önce poliakrilonitril kısım katyonik boyar madde ile boyanır. Ardından pamuklu kısmı boyanır. Pamuk/poliakrilonitril karışımdaki mamulün, poliakrilonitril kısmının katyonik boyar madde ile boyanması: Çift banyo yöntemi ile boyama reçetesi: Flotte Oranı: 1:10, Mal ağırlığı: X g, % X boyar madde, 2 g/lt dispergatör, 2 g/lt retarder, Formik asit pH 4–4,5. Pamuk/poliakrilonitril karışımdaki mamulün, pamuk kısmının reaktif boyarmadde ile boyanması: Reçete: F.O: 1:10, Mal ağırlığı: X g, % X boyarmadde, 7–15 g/lt tuz (sülfat veya sodyum tuzları), 1 g/lt ıslatıcı, 1–2 g/lt iyon tutucu, 0,5–1,5 g/lt soda, 0,5–1 g/lt kostik. Yıkamalar için: Asetik asit pH–6, % 2–4 yumuşatıcı içerir.
Boyanma sonrası ard
işlemler ve önemi:
Poliakrilonitril boyandıktan sonra mamul üzerinde kalan; yani mamule mekanik olarak tutunmuş olan boyar madde moleküllerinin uzaklaştırılması için ılık ve soğuk su yıkama yapılmalıdır. Pamuk kısmıda boyandıktan sonra soğuk yıkama yapılmalı mamul üzerine mekanik olarak tutunmuş olan reaktif boyar madde uzaklaştırılmalıdır. Ardından boyama alkali ortamda olduğundan art işlem olarak asit ile nötralizasyon yapılmalıdır. Şayet nötralizasyon yapılmaz ise mamul üzerinde alkali kalacağından daha sonraki işlemlerinde sorun yaratabilir, mamulün mukavemet kaybına yol açabilir veya mamule temas eden kişilere rahatsızlık verebilir. Bundan dolayı nötralizasyon işlemi yapılmadır. Son işlem olarak müşteri isteğine göre yumuşatıcı ile yıkama yapılabilir. Böylelikle mamulün sert olabilecek tuşesi yumuşatılabilir.
Poliakrilonitril boyandıktan sonra mamul üzerinde kalan; yani mamule mekanik olarak tutunmuş olan boyar madde moleküllerinin uzaklaştırılması için ılık ve soğuk su yıkama yapılmalıdır. Pamuk kısmıda boyandıktan sonra soğuk yıkama yapılmalı mamul üzerine mekanik olarak tutunmuş olan reaktif boyar madde uzaklaştırılmalıdır. Ardından boyama alkali ortamda olduğundan art işlem olarak asit ile nötralizasyon yapılmalıdır. Şayet nötralizasyon yapılmaz ise mamul üzerinde alkali kalacağından daha sonraki işlemlerinde sorun yaratabilir, mamulün mukavemet kaybına yol açabilir veya mamule temas eden kişilere rahatsızlık verebilir. Bundan dolayı nötralizasyon işlemi yapılmadır. Son işlem olarak müşteri isteğine göre yumuşatıcı ile yıkama yapılabilir. Böylelikle mamulün sert olabilecek tuşesi yumuşatılabilir.
Kullanılan kimyasal
maddeler ve görevleri
Sodyum sülfat: Selüloz
ve selüloz esaslı liflerinin boyanmasında sülfat ve sodyum
tuzları tercih edilir.
Tuz: Boyar maddenin çekim hızını artırır.
Tuz: Boyar maddenin çekim hızını artırır.
Retarder:
Poliakrilonitril lifinin boyanmasında kullanılır. Retarder boyar
maddenin lif tarafından alınma hızını yavaşlatır.
Dispergatör:
Retarderin banyo içinde düzgün dağılımını sağlamak amacıyla
kullanılır.
Formik asit:
Poliakrilonitril lifinin boyanması için boyama ortamının pH
değerini ayarlamak için kullanılır.
İyon tutucu: İyon
tutucular suya sertlik veren kalsiyum (Ca), magnezyum (Mg) gibi
iyonları askıya alır. Bu sayede suyun sertliğinden dolayı
oluşabilecek hata önlenmiş olur.
Islatıcı:
Pamuk/poliakrilonitril karışımının daha çabuk ve daha iyi
ıslanmasını sağlamak amacıyla pamuk kısmının boyanmasında
kullanılır.
Soda: Pamuk kısmının
boyanmasında banyodaki bazik ortamı sağlamaktadır.
Asetik asit:
Nötralizasyon amaçlı olarak kullanılmaktadır.
Yumuşatıcı: Mamulün
tuşesinin yumuşak olması için kullanılır.
Direkt/Katyonik Boyar
Maddeler ile Boyama
Pamuk/poliakrilonitril
lif karışımları, direkt/katyonik boyarmaddeler ile çift banyo ve
tek banyo iki adım yöntemiyle boyanabilmektedir. Poliakrilonitril
kısmının katyonik boyarmadde ile boyanması: Çift banyo yöntemi
ile boyama reçetesi: Flotte Oranı: 1:10, Mal ağırlığı: X g, % X boyar
madde, 2 g/lt dispergatör, 2 g/lt retarder, Formik asit pH 4–4,5.
Pamuk kısmının direkt boyarmadde ile boyanması: Reçete: F.O:
1:10, M.A: X g, 1 ml/lt ıslatıcı, % X direkt boyarmadde, 5 g/lt soda,
10 g/lt tuz (sülfat veya sodyum tuzları), 1 g/lt iyon tutucu.
Boyanma sonrası ard
işlemler ve önemi:
Bir önceki öğrenme faaliyeti olan çift banyo yöntemiyle pamuk/poliakrilonitril karşımı liflerin reaktif/katyonik boyar maddelerle boyanma sonrası ard işlemler ve önemi ile aynıdır.
Bir önceki öğrenme faaliyeti olan çift banyo yöntemiyle pamuk/poliakrilonitril karşımı liflerin reaktif/katyonik boyar maddelerle boyanma sonrası ard işlemler ve önemi ile aynıdır.
Kullanılan kimyasal maddeler ve görevleri: Bir önceki metot olan çift banyo yöntemiyle pamuk/poliakrilonitril karşımı liflerin reaktif/katyonik boyar maddelerle boyanmasında kullanılan kimyasal maddelerle görevler aynıdır.
0 yorum:
Yorum Gönder